Odlazak legende svetskog i jugoslovenskog filma
“Kozara”, “Bitka na Neretvi”, “Veliki transport”, ratni filmski spektakli, moćna kinematografija, svetske i domaće filmske zvezde tog vremena – na sve ovo pomislimo kada se spomene ime Veljka Bulajića, reditelja koji je ostavio nemerljiv trag u sedmoj umetnosti i kod nas i u svetu.
Njegov umetnički put je bio bogat i turbulentan kao i njegov život. Kao mladić se pridružio partizanima, a nakon ranjavanja je poslat u italijanski koncentracioni logor. Njegova braća su delila sličnu sudbinu – rat su proveli u pokretu otpora i u logoru. Zanimljivo je da će mu kasnije brat Stevan pomoći u pisanju “Kozare” i “Bitke na Neretvi”. Nakon Drugog svetskog rata biva smešten u vojnu bazu u Zagrebu, gde će se probuditi njegova ljubav prema filmu i zbog čega će otići u Italiju na filmske studije.
Filmsku režiju je pohađao na italijanskoj filmskoj školi u Rimu, a u Italiji je takođe bio asistent velikanima filma kao što su Federiko Felini i Vitorio de Sika. Iako mu je kreativna okosnica uglavnom bila ratna tematika, zanimljivo je da se isprobao i u naučno-fantastičnom žanru filmom “Rat”.
Debitantski dugometražni film bio mu je “Vlak bez voznog reda”, koji je spojio budući filmski tandem Oliveru Marković i Batu Živojinovića.
Tokom sedamdesetih, snimio je film o ubistvu Franca Ferdinanda “Atentat u Sarajevu”, koji mu je postao jedan od najpoznatijih.
Istinski uspeh je postigao sa filmom “Kozara” koji se danas smatra pionirom partizanskog filma.
Iako je filmografija Veljka Bulajića raznovrsna, ostvarenje koje je bilo i ostalo najjača asocijacija na njega jeste “Bitka na Neretvi”, za koju je i pisao scenario i režirao. Malo koji autor sa ovih prostora može se pohvaliti filmom koji je poneo titulu najskupljeg ostvarenja te 1969. godine. Najveće domaće zvezde tog doba, poput Velimira Bate Živojinovića, Milene Dravić i Ljubiše Samardžića, našli su se rame uz rame sa velikanima poput Orsona Velsa, Jul Brinera, Franka Nera. Film je brojao desetine hiljada statista, dok je u snimanju učestvovalo i nekoliko hiljada vojnika iz jugoslovenske armije. Još jedan kuriozitet je da plakat za film radio niko drugi do Pikaso, a to mu je bio tek drugi filmski plakat koji će za života uraditi. Zanimljivo je da je Pikaso bio veliki zaljubljenik u jugoslovenske filmove i prema priči, nije tražio honorar već sanduk domaćeg vina.
Mnogi su ga okarakterisali kao propagandni film, međutim, po rečima brojnih kritičara, da je zaista bio samo to – istorija bi ga odavno zaboravila.
Za zaključak priče o Veljku Bulajiću nemoguće je ne koristiti superlative – ostaće upamćen kao jedan od najkreativnijih, najinovativnijih i najtalentovanijih reditelja 20. veka, kao čovek koji je u domaći film doveo Pabla Pikasa i Orsona Velsa i kao umetnik koji je u svet filma doneo pojam epskog.